Geen mens is intelligent genoeg om zijn eigen domheid te begrijpen

In 1986 heb ik de uitspraak ‘Geen mens is intelligent genoeg om zijn eigen domheid te begrijpen’ gemunt. Cabaretier Theo Maassen is ermee aan de haal gegaan in zijn show Ruwe Pit uit 1997: ‘Niemand is slim genoeg om zijn eigen domheid te begrijpen.’ In het blad Spoor stond de uitspraak zelfs groot afgedrukt met zijn naam eronder. Misschien wordt het eens tijd het ontstaan te beschrijven.


Op zaterdag 5 april 1986 werd de eerste aflevering van De Encyclopedie van de Domheid gepresenteerd. Eerder op de dag had Bastiaan Bommeljé op de Achterpagina van het NRC-Handelsblad de verschijning aangekondigd in een artikel ‘Op zoek naar de grenzen van het menselijk tekort.’ Hij eindigt zijn tekst met: ‘Opdat de schare volgelingen niet te groot wordt verschijnt de Encyclopedie der Domheid voorlopig in een beperkte oplage. Toch voorspel ik de reeks een grootse toekomst. Multatuli wist het immers al: geen schrijver is verstandig genoeg om de domheid zijner lezers te begrijpen.’
Idee 523 had ik al opgediept voor korte ‘columns’ over de domheid die ik op verzoek van Paul Aalbers voor het VPRO-Boeken programma op radio 1, ‘prime time’ tussen 20.00 en 22.00, schreef. (Daar is verder niets van gekomen.)


Maar na lezing van de tekst van Bommeljé heb ik het citaat naar mijn hand gezet. Sindsdien begin ik mijn lezingen met: ‘Geen mens is intelligent genoeg om zijn eigen domheid te begrijpen.’ Inmiddels is de spreuk (veelal zonder bron) afgedrukt in, vooral Duitse, kalenders.


Uitgeverij Querido liet bij het verschijnen van ‘Deskundologie of Domheid als Levenskunst’ in 2006 een tegeltje maken. Om niemand te vergeten is de tekst aangepast: ‘Geen mens is intelligent genoeg om de eigen domheid te begrijpen’. Je kon het ophangen aan een haakje dat zo slecht was gelijmd dat de tegeltjes overal in scherven vielen. Hugo Brandt Corstius plaatste het op een boekenplank in zijn huiskamer.